ΟΙ ΕΛΕΓΕΙΕΣ ΤΟΥ ΓΟΥΤΕΜΒΕΡΓΙΟΥ

Για δεύτερη φορά διάβασα το βιβλίο του Sven Birkerts: Οι ελεγείες του Γουτεμβέργιου, απο τις εκδόσεις Καστανιώτη. Η πρώτη ανάγνωση ήταν παράλληλη με το εξαιρετικό βιβλίο του Walter Ong: Προφορικότητα και εγγραμματοσύνη, από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.

Αφορμή για τη δεύτερη ανάγνωση, , υπήρξε η δήλωση μιάς αγαπημένης φίλης μπλόγκερ που ξεχωρίζει απο τη σαφήνεια και την ειλικρίνεια όσων υποστηρίζει, πως κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης της ενώ είχε αγοράσει αρκετά βιβλία με την προσδοκία να αξιοποιήσει μ΄αυτό τον τρόπο ένα σημαντικό μέρος του χρόνου της, δεν κατάφερε να διαβάσει κανένα.

Δεν απέδωσε το γεγονός σε οποιοδήποτε εξωγενή παράγοντα, διαπίστωσε πολύ απλά ότι πλέον προτιμά να διαβάζει ηλεκτρονικά. Κάπως έτσι λοιπόν, ένα ζεστό μεσημέρι του Ιουλίου στο μαγευτικό Χαλκούτσι, αποφάσισα να διαβάσω ξανά το βιβλίο του Sven Birkerts.



"Αυτό που ισχύει με την τέχνη ισχύει και με τη σοβαρή ανάγνωση. Απ΄ότι φαίνεται, όλο και λιγότεροι άνθρωποι έχουν τον ελεύθερο χρόνο ή τη διάθεση να διαβάσουν. Και η πραγματική ανάγνωση είναι επίπονη. Αν δεν είμαστε εξασκημένοι, δεν μπορούμε να ανοίξουμε απλώς το εξώφυλλο και να αφεθούμε σ΄ένα διαφορετικό κόσμο. Δεν παρασυρόμαστε τόσο εύκολα, δεν ενθουσιαζόμαστε όπως με τις ταινίες που προβάλλονται στον κινηματογράφο. Αλλά αν διαβάζουμε με επιμονή, αποκτούμε, στην πλέον φορητή του μορφή, έναν απώτερο λόγο ύπαρξης. Κρατάμε στα χέρια μας τον τρόπο να ανακόψουμε την κεκτημένη ταχύτητα της εποχής μας. Μπορούμε να αντισταθούμε στην τάση του ξεφυλλίσματος και να αναδιφήσουμε, να επανεύρουμε, έστω και για λίγο, τη χαμένη μαγιά της συνοχής."


Το παραπάνω κείμενο αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα της επιχειρηματολογίας του Birkerts
σε ολόκληρο το βιβλίο. Υπερασπιζόμενος σθεναρά μιά μορφή ανάγνωσης, δεν διστάζει να τη συνδέει συνεχώς με τις ευρύτερες ανακατατάξεις που προκαλεί στον κόσμο μας η έλευση της εποχής των εικόνων. Έχω την αίσθηση ότι ο συγγραφέας δεν υποκρίνεται σε κανένα σημείο του έργου του, ότι οι συχνές υπερβολές του είναι φορτισμένες από το μέσα του βάρος που προκύπτει απο αληθινά συναισθήματα. Σ΄εκείνο που θα συμφωνήσω με ευκολία μαζί του είναι στη διαπίστωση ότι χωρίς να παραγνωρίζουμε τη σημασία της προφορικότητας, αλλά
και των αντίστοιχων κοινωνικών σχέσεων που παρήχθησαν κάτω απο την κυριαρχία του προφορικού λόγου, πρέπει να παραδεχθούμε ότι η μετάβαση στο επόμενο στάδιο της γραφής
ήταν σαρωτική ως προς τις αλλαγές, αλλά ελάχιστα βίαιη, επιτακτική και ασφυκτική σε σχέση με την εποχή των εικόνων.


Για τον συγγραφέα η ανάγνωση αποτελεί στάση ζωής με καθημερινές αλλά και υπαρξιακές προεκτάσεις, ένας όρος εξίσου γενναιόδωρος και ασαφής με τον αντίστοιχο της αγάπης, ένας όρος που αποτελεί παράγοντα ρύθμισης και παρέμβασης μας στον ελεύθερο χρόνο.
"Η λογοτεχνία δεν έχει νόημα ως συμπέρασμα που μπορεί να εξαχθεί και να συνοψιστεί, αλλά ως βίωμα. Είναι μία συμμετοχική κονίστρα.
Μέσω της διαδικασίας της ανάγνωσης, ξεφεύγουμε από τη συνηθισμένη σχέση μας με το χρόνο που καθορίζεται απο απόσπαση και επιφανειακότητα και μπαίνουμε στο βασίλειο της διάρκειας."
Στο βασίλειο της διάρκειας οι όροι πληροφόρησης,ταξινόμησης και επεξεργασίας ακολουθούν σύμφωνα με τον συγγραφέα, διαδρομές πολύ πιό κοντινές στην "αλήθεια των πραγμάτων"
στο απλό και διαχρονικό διακύβευμα της φιλοσοφίας.
"Πιστεύω ότι αυτό που μας κάνει ξεχωριστό είδος δεν είναι η τεχνολογική μας δεινότητα αλλά η εκπληκτική μας ικανότητα να προσδίδουμε νόημα στην εμπειρία μας και να ψάχνουμε για τελεολογικές νύξεις στον περιβάλλοντα κόσμο."
Όλους αυτούς τους στοχασμούς, ο Birkerts τους πλαισιώνει με ενδιαφέρουσες αφηγήσεις απο τις πρώτες του επαφές με τον κόσμο του βιβλίου, αλλά και με την εκπαιδευτική του εμπειρία.
Για τον ίδιο, η χωρίς όρους αποδοχή των τεχνολογιών και της κουλτούρας που διαμορφώνεται με τη χρήση τους, η σύγχρονη εικονολατρεία, λειτουργεί ενάντια σ΄ένα κόσμο γραφής και ανάγνωσης "όπως τον ξέραμε" κι ο οποίος υπήρξε άρρηκτα δεμένος με ένα σημαντικό μέρος του παγκόσμιου πολιτισμού.
Το βιβλίο του Birkerts το θεωρώ πολύ ενδιαφέρον. Παρά το γεγονός όμως ότι η αφορμή για να
το διαβάσω ξανά, ταιριάζει απόλυτα με ένα μέρος της επιχειρηματολογίας του, προφανώς δεν μπορώ να συμφωνήσω απόλυτα με τις συχνά αφοριστικές του θέσεις.

Κάτι τέτοιο δεν σημαίνει προφανώς ότι βρίσκομαι πιό κοντά στον αντίποδα των απόψεων του. Στο χώρο του διαδικτύου έχω συναντήσει πολλούς που εκδηλώνουν ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον για το βιβλίο κι αρκετούς "άρρωστους" μ΄αυτό.

Απλά η συγκεκριμένη ασθένεια προυπήρχε και δεν δημιουργήθηκε από το Μέσο, γεγονός που κάνει τους προβληματισμούς μου αναμενόμενους και λογικούς.


ΑΓΑΠΗΜΕΝΟΙ ΑΡΡΩΣΤΟΙ

Βιβλία και ξερό ψωμί

Ανάγνωση

Golem

Librofilo